Het is een hardnekkig misverstand dat negatief geformuleerde nieuwsberichten, artikelen, columns, weblogs en tweets meer aandacht zouden trekken dan positief ingestoken teksten. Je hoeft maar eens door de kranten heen te bladeren en je snapt precies wat ik bedoel. De nadruk ligt voortdurend op de negatieve afwijkingen. Als je jezelf een intiem halfuurtje laat doordrenken met dit soort berichtgeving ben je alwéér wat somberder, angstiger en meer paranoia geworden. Kritisch zijn is één ding. Maar wat let ons er een positieve draai aan te geven?
PIN-PIN-PIN
Een tijdje terug stond er een artikel in De Telegraaf over het “nieuwe pinnen”. Dat winkeliers voortdurend achter klanten aan moeten rennen omdat ze het pasje in het apparaat laten zitten. Dat het piepen van het apparaat zo irriteert en dat het allemaal zo lastig en vervelend is. Het hele verhaal ademde een sterk kinderachtig “maar-dat-ben-ik-niet-gewéééénd”-sfeertje uit. Je hoorde jezelf denken “Man! Gééf het nou even een paar weken en dat praat niemand er meer over…”. Wat is de toegevoegde waarde van dat soort berichtgeving? Wat moet je ermee?
Volg Obama
Ander voorbeeld: er wordt in de nieuwsmedia voortdurend gerommeld met percentages versus absolute getallen. Toen president Barack Obama bezig was om een lastig wetsvoorstel door de politieke arena te persen en hij handig gebruik maakte van Sociale Media als Twitter stond het ineens in de nieuwsrubrieken op internet: “OBAMA VERLIEST 30.000 VOLGERS!”. Ohjee, der-tig-dui-zend volgers! Dat is veel! Daar moet wel wat ernstigs aan de hand zijn! Toch? Ben je gek!
Sexy
Toen ik eens ging kijken op Twitter naar het account @BarackObama werd het al snel duidelijk: die goede man had 9,5 miljoen volgers! (inmiddels ruim 1 miljoen meer). 30.000 volgers verliezen komt dus overeen met 0,3 % van het totaal! Ik had op dat moment zelf 500 volgers (inmiddels meer dan 1000) dus het was hetzelfde als zou er ik 1 of 2 verloren hebben. Niks bijzonders dus. Dat gebeurt voortdurend. You win some, you lose some. Het zou me niet verbazen als iemand als de president van de Verenigde Staten iedere dag wel een fluctuatie heeft van plus of min tienduizenden volgers. Maar ja: een nieuwskop die luidt “OBAMA VERLIEST 0,3 % VOLGERS!” is niet sexy, he? Het is dus eigenlijk gewoon non-nieuws.
Pesten op internet
Hier is er nog eentje: het Sociaal Plan Bureau deed in 2010 onderzoek naar online pesten (wil je het hele artikel inzien klik hier). Uitkomst: “4 % van de Nederlandse jongeren wordt gepest op internet”. En om dat nog eens te benadrukken wordt er meteen het aantal van “60.000” bij genoemd. Ohjee, zes-tig-dui-zend jongeren! Dat is veel! Daar moet wel wat ernstigs aan de hand zijn! Toch? Ben je gek!
Andere kijk
“96 % van de Nederlandse jongeren wordt helemaal niet gepest op internet”.
Wat zeg je dáárvan?
Dat zijn 1,44 miljoen (!) jongeren die lekker gevrijwaard zijn van plagen, jennen en judassen. Maar ja, zo’n titel bekt natuurlijk niet zo lekker als hoofdconclusie van je onderzoek of als kop boven een krantenartikel. Maar wat is de toegevoegde waarde van de negatieve benadering? Paniek zaaien? De volksongerustheid aanwakkeren? Het lijkt mij meer op het aanwakkeren van een storm in een glas water onder het mom “wat ik nóu toch gehoord heb!”
Proportionele berichtgeving
Wat is hier aan de hand? Waarom beginnen we niet met het positieve nieuws om verderop in het bericht in verhouding aandacht besteden aan die paar procenten die negatief afwijken? Daarmee bagatelliseer ik het bovenstaande probleem overigens geenszins: pesten moet hard worden aangepakt want het maakt in potentie levens kapot. Maar laten we het wel in perspectief zien. Een beetje meer proportionele berichtgeving zou veel goed doen in medialand. Eerst het positieve benoemen, daarna de aandachts- en verbeterpunten adresseren, oftewel: anti-klagen.
Zand pushen
Maar daarmee zijn we er nog niet. De grote industrieën, waaronder de farmaceutische, strooien de argeloze consument voortdurend zand in de ogen door te goochelen met statistieken, voortkomend uit bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek. Absolute aantallen en percentages worden op een verwarrende manier misbruikt om producten, ego’s en omzetcijfers te pushen. Als iets 95 % oké is wordt er met moker en spies gehamerd om die laatste 5 % open te breken, bloot te leggen en uit te vergroten. Want dan kan er weer een pil, poeder of zalfje worden verkocht. Maar tegelijkertijd wordt er een beroep gedaan op de goedgelovigheid van de mens.
De waarheid
Om dat allemaal nog een graadje erger te maken vliegen nieuwsmedia er bovenop en geven ze eenzijdige, slecht onderbouwde maar “wonderbaarlijke” uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek een dermate grote nieuwswaarde dat het na verloop van tijd “waarheid” wordt. Vervolgens blijft dat hardnekkig hangen in de hoofden van de mensen. Probeer het er dan nog maar eens uit te halen. “Het stond toch in de krant? Nou dan!” En we weten allemaal wat er gebeurt als we elkaar verhalen gaan doorvertellen. Aan het einde van de rit is de waarheid ver te zoeken maar het sensatiegehalte aanzienlijk gestegen. “Heb jij het al gehoord? Het is on-ge-lo-fe-lijk…!”
Wetenschap of kwakzalverij?
Arts en epidemioloog Ben Goldacre schreef er een (volgens de The Times) “fundamenteel goed boek” over : “Bad Science”. In de Nederlandse vertaling heeft het als titel “Wetenschap of Kwakzalverij? – “Waarom oppeppende pillen rood, oranje of geel zijn en andere onthullingen” (*). Een ontluisterend boek en absolute aanrader voor iedere sceptische en onderzoekende geest. Ik ben in ieder geval van mijn stoel gevallen! We worden voortdurend bedrogen, belogen en besodemieterd waar we bij staan. Om dat te stoppen moeten we beginnen bij het begin: een gezonde dosis scepsis en een kritische geest.
Ohja?
De wetenschap heeft ons ver van onze oorspronkelijke naïeve, instinctieve en vooral onwetende staat gebracht en ons geleerd om uitspraken als “de aarde is plat en vormt het middelpunt van het universum; dat zie je toch zo?” sceptisch te beschouwen. Galileo Galilei heeft daarvoor een bittere prijs betaald. De wetenschappelijke methode geeft ons een instrument waarmee we kunnen voorkomen dat schaamteloze verzinsels als astrologie, ‘horoscopie’, homeopathie, ufologie, de Verschrikkelijke Sneeuwman en het Monster van Loch Ness (“…écht waar, ik zweer het je, ik heb het zélf gezien…!”) worden weggezet als “echt waar”. De tijd dat je weg kon komen met de uitspraak “…nou, gewoon, het IS gewoon zo…!” ligt gelukkig ver achter ons. Dát is de kracht van Homo Sapiens, dáárin ligt haar toekomst.
Samenvatting
Maar laten we wel scherp blijven met zijn allen. Dan voorkomen we dat we als intelligente soort terugvallen in een staat van onwetendheid, naïviteit, stompzinnigheid en collectief onbewustzijn. Daar wordt alleen maar misbruik van gemaakt door charlatans, oplichters en kwakzalvers. Daarom herhaal ik nog maar een keer het credo: “Verbeter de wereld en begin bij jezelf!” In dat kader wil ik dan ook graag mijn kritische klaagzang besluiten met een meer positief gestemde anti-klaagsamenvatting:
1. Geloof niet alles wat er gezegd wordt: doe je eigen onderzoek, wees sceptisch
2. Wees kritisch op cijfers en percentages in het nieuws: wat zijn de feiten?
3. Pak er eens zelf je rekenmachientje bij en reken het na: klopt het wel?
4. Praat elkaar niet klakkeloos na; ga terug naar de bron en vorm je eigen mening
5. Doe eens lekker mee met #omdenken en #voordeeldenken en draai het positief om!
6. Retweet negatief geformuleerd nieuws positief gespiegeld en laat dat weer retweeten
7. Stimuleer anderen om berichtgeving een positieve bijbetekenis mee te geven
Zoals je ziet is het mogelijk om kritisch te denken én het tegelijkertijd een positieve wending te geven. Dát is de combinatie die ik graag aanwakker. Klagen in de tweede verschijningsvorm, betreuren of reclameren, mág! Het is volstrekt rechtmatig. Hoe meer we ons positief-kritisch naar elkaar opstellen, onder het genot van een complimentje zo nu en dan, hoe meer het zich verspreid. Daar zijn we zelf bij en dat hebben we zelf in de hand.
(*) Wetenschap of Kwakzalverij? | Ben Goldacre | Uitgeverij De Geus | April 2011 | ISBN 9789044517309 |
Meer weten over positief spiegelen? Volg me dan op Twitter (@bartflos) onder de hashtags #antiklagen, #antiklaagboek, #antiklaaglied en #antiklaagseminar.
Maar kijk ook gerust eens onder #flossofie (ja, je leest het goed!), #posiconomie en #voordeeldenken.
Precies! Net als hart-en-vaatziekten, die doodsoorzaak nummer 1 in Nederland zijn. Maar ja, je zult toch echt ook ergens aan dood moeten gaan. Ze zeggen er niet bij hoe oud de ‘slachtoffers’ zijn….
Zo is het maar net! Laatst hoorde ik dat er “weer” een sporter aan een hartstilstand was overleden. Erg, natuurlijk! Maar je hoort nooit dat er iemand zittend op de bank, met een fles bier en een zak chips in de hand, een hartstilstand krijgt. En dat zijn er volgens mij vele malen meer.